Possibility of an action for restitution according to the article 1020 of the Greek Civil Procedure Code from the debtor against whom enforcement

Η δυνατότητα άσκησης διεκδικητικής αγωγής του άρθρου 1020 Κ.Πολ.Δ. δεν παρέχεται στον καθ’ ου η εκτέλεση οφειλέτη, καθότι αυτός προστατεύεται μόνο με τις ανακοπές των άρθρων 933 παρ. 1 και 934 παρ. 1 και 2 Κ.Πολ.Δ. (Βλ. ΟλΑΠ 25/1993, ΑΠ 372/2004, ΕφΠατρ 781/2008).

Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 933 παρ.1 Κ.Πολ.Δ., «Αντιρρήσεις εκείνου κατά του οποίου στρέφεται η εκτέλεση και κάθε δανειστή του που έχει έννομο συμφέρον, οι οποίες αφορούν την εγκυρότητα του εκτελεστού τίτλου, τη διαδικασία της αναγκαστικής εκτέλεσης ή την απαίτηση, ασκούνται μόνο με ανακοπή που εισάγεται στο ειρηνοδικείο, αν ο εκτελεστός τίτλος έχει εκδοθεί από το δικαστήριο αυτό, και στο Μονομελές Πρωτοδικείο σε κάθε άλλη περίπτωση…». Με βάση τη ρύθμιση της διάταξης αυτής, η Ανακοπή του άρθρου 933 Κ.Πολ.Δ. αποτελεί, κατά το νόμο, το μοναδικό ένδικο βοήθημα προσβολής της διαδικασίας της αναγκαστικής εκτέλεσης από τον καθ’ ου η εκτέλεση, με το οποίο μπορεί να εναντιωθεί στις άκυρες πράξεις εκτέλεσης και να ζητήσει την ακύρωσή τους (Βλ. Βασίλη Αντ. Βαθρακοκοίλη, «Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας, Ερμηνευτική – Νομολογιακή Ανάλυση (κατ’ άρθρο)», Τόμος Ε’, Έκδοση 1997, σελ. 369).

Τα ως άνω ισχύουν, ακόμα και στην περίπτωση που η αναγκαστική εκτέλεση στράφηκε κατά «τρίτου διακατόχου» βάσει του άρθρου 1294 ΑΚ, «Τρίτος κύριος ή νομέας», σύμφωνα με το οποίο, «…κάθε τρίτος που νέμεται με νόμιμο τίτλο το ενυπόθηκο, υπόκειται στην εμπράγματη αγωγή του δανειστή με την αναγκαστική εκτέλεση πάνω στο κτήμα, αν δεν προτιμά να εξοφλήσει όλες τις ενυπόθηκες απαιτήσεις στην έκταση που ασφαλίζονται με την υποθήκη.».

Ως εκ τούτου, ο «τρίτος διακάτοχος» κατά του οποίου στράφηκε ο δημόσιος, αναγκαστικός πλειστηριασμός του ακινήτου (δικής του πλέον κυριότητας), είχε την ουσιαστική και δικονομική δυνατότητα να διατυπώσει τις αντιρρήσεις του κατά της ανωτέρω διαδικασίας αναγκαστικής εκτέλεσης, μεταξύ των οποίων και τις σχετικές με την εγκυρότητα του εκτελεστού τίτλου, μόνο με την άσκηση της Ανακοπής του άρθρου 933 Κ.Πολ.Δ.

Σε αντιδιαστολή, η διεκδικητική αγωγή του άρθρου 1020 Κ.Πολ.Δ. συνιστά μέσο προστασίας του «τρίτου», ο οποίος αξιώνει δικαίωμα επί του αντικειμένου της εκτέλεσης και ο οποίος δε συμμετείχε στη διαδικασία της αναγκαστικής εκτέλεσης. Ενώ δηλαδή κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης, η προστασία του «τρίτου» επιτυγχάνεται με την οριζόμενη στο άρθρο 936 Κ.Πολ.Δ., «Ανακοπή Τρίτου», μετά την εγκατάσταση του υπερθεματιστή, η εν λόγω προστασία του τρίτου επιτυγχάνεται με την ουσιαστικού δικαίου διεκδικητική αγωγή του πλειστηριασθέντος και κατακυρωθέντος ακινήτου σύμφωνα με το άρθρο 1020 Κ.Πολ.Δ. (Βλ. Βασίλη Αντ. Βαθρακοκοίλη, «Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας, Ερμηνευτική – Νομολογιακή Ανάλυση (κατ’ άρθρο)», Τόμος ΣΤ’, Έκδοση 1997, σελ. 542.).

Εξάλλου, «τρίτος», με την έννοια του άρθρου 936 και 1020 Κ.Πολ.Δ., νομιμοποιούμενος αφενός στην άσκηση της Ανακοπής του άρθρου 936 Κ.Πολ.Δ. και αφετέρου της Διεκδικητικής Αγωγής του άρθρου 1020 Κ.Πολ.Δ., είναι εκείνος του οποίου θίγεται με την εκτέλεση δικαίωμα, αντιτασσόμενο κατά του καθ’ oυ η εκτέλεση. Η ιδιότητα δε αφενός του καθ’ ου η εκτέλεση στην Ανακοπή του άρθρου 933 Κ.Πολ.Δ. και αφετέρου του «τρίτου» στα πλαίσια της Ανακοπής του άρθρου 936 Κ.Πολ.Δ. και της Διεκδικητικής Αγωγής του άρθρου 1020 Κ.Πολ.Δ., αποκτάται με βάση το τυπικό κριτήριο, «…ήτοι αυτός κατά του οποίου απευθύνθηκε η επιταγή προς εκτέλεση αποκτά την ιδιότητα του παθητικού αντικειμένου της, νομιμοποιούμενος πλέον, ως καθ’ ου, στην άσκηση της κατ` άρθρο 933 ανακοπής (Βλ σχετ. Ερμ. ΚΠολΔ Κεραμέα / Κονδύλη / Νίκα τ, II έκδ. 2000. άρθρο 936 σελ. 1800 και την εκεί παραπομπή σε ΕφΠειρ 1014/1992. ΑρχΝ 1993.63) και επομένως κάθε άλλος τυγχάνει τρίτος. Αν επομένως, επισπευσθεί εκτέλεση εναντίον προσώπου, έστω και παρανόμως φερόμενου ως καθ` ου, το πρόσωπο αυτό θα ασκήσει την κατ’ άρθρο 933 ΚΠολΔ ανακοπή, προβάλλοντας έλλειψη παθητικής νομιμοποίησης λόγω ελλείψεως κατ` αυτού αξιώσεως του επισπεύδοντος…» (Βλ. ΜονΠρωτΛαμίας 45/2014).

Χαρακτηριστική σχετικά είναι και η υπ’ αριθ. 1705/2009 Απόφαση του Αρείου Πάγου, σύμφωνα με την οποία: «…Με τη διάταξη αυτή παρέχεται ειδικό ένδικο βοήθημα (ανακοπή) στον τρίτο, δηλαδή σε πρόσωπο έξω από τα υποκείμενα της αναγκαστικής εκτέλεσης, προς προστασία δικαιώματός του επί του αντικειμένου της εκτέλεσης, που είναι επικρατέστερο εν όλω ή εν μέρει έναντι του επικαλουμένου δικαιώματος του καθού η εκτέλεση. Η ανακοπή αυτή είναι δυνατόν να ασκηθεί από της επιβολής της αναγκαστικής κατασχέσεως και έως τη μεταγραφή της περιλήψεως της κατακυρωτικής εκθέσεως και της εγκαταστάσεως του υπερθεματιστή στη νομή του πλειστηριασθέντος ακινήτου. Μετά την εγκατάσταση ο τρίτος προστατεύεται μόνο με τη διεκδικητική αγωγή (1094 ΑΚ), για την οποία τάσσεται, με το άρθρο 1020 ΚΠολΔ, ως προς τα ακίνητα αποκλειστική προθεσμία πέντε ετών από τότε που μεταγράφηκε η περίληψη της κατακυρωτικής έκθεσης (ΑΠ 512/1992 ΕλΔνη 34, σελ. 1472).».

Άλλωστε, κατά το άρθρο 1005 παρ. 1 Κ.Πολ.Δ., «Από τη στιγμή που ο υπερθεματιστής καταβάλει το πλειστηρίασμα, ο υπάλληλος του πλειστηριασμού του δίνει περίληψη της κατακυρωτικής έκθεσης. Με την κατακύρωση, και αφότου μεταγραφεί η περίληψη της κατακυρωτικής έκθεσης, ο υπερθεματιστής αποκτά το δικαίωμα που είχε εκείνος κατά του οποίου έγινε η εκτέλεση.». Από τη διάταξη αυτή, σε συνδυασμό με εκείνες των άρθρων 1017 παρ. 2 Κ.Πολ.Δ. και 199, 513, 1033, 1192, 1198 ΑΚ, προκύπτει ότι ο αναγκαστικός πλειστηριασμός ακινήτου, ο οποίος αποτελεί ιδιόρρυθμη σύμβαση πώλησης, η οποία ενεργείται υπό το κύρος της αρχής και τελειώνεται με την κατακύρωση που αποδέχεται την τελευταία προσφορά του υπερθεματιστή, δεν δημιουργεί, κατά τρόπο πρωτότυπο, νέο δικαίωμα στον υπερθεματιστή, «…αλλά αποτελεί αιτία μεταβιβάσεως προς αυτόν, μόνον όσων δικαιωμάτων είχε στο πλειστηριασθέν ο καθ’ ου η εκτέλεση.» (Ολομ. ΑΠ 2/1993).

Κατά συνέπεια και βάσει των ανωτέρω, η διεκδικητική αγωγή του άρθρου 1020 Κ.Πολ.Δ. μπορεί να ασκηθεί μόνο από «τρίτο», δηλαδή από πρόσωπο έξω από τα υποκείμενα της αναγκαστικής εκτέλεσης (ακόμα και εάν υποκείμενο αυτής υπήρξε ο «τρίτος διακάτοχος» του ακινήτου), διαφορετικά τυγχάνει απαράδεκτη λόγω έλλειψης ενεργητικής νομιμοποίησης, δεδομένου ότι: «…ως προς δε το αίτημα αυτής (αγωγής) για αναγνώριση της κυριότητας της αναιρεσείουσας κυρίας του πλειστηριασθέντος ακινήτου επίσης ως απαράδεκτη για έλλειψη ενεργητικής νομιμοποιήσεως, αφού η επικαλούμενη διάταξη του άρθρου 1020 ΚΠολΔ παρέχει δικαίωμα ασκήσεως τέτοιας αγωγής μόνο στους τρίτους, όχι δε και στον καθού η εκτέλεση.» (Βλ. ΑΠ 372/2004).